Την Πέμπτη 21 Οκτωβρίου 2021 στις 11, σε μια ειδική εκπομπή αποκλειστικά από τον Prisma 91,6, ο Κοσμάς Κοψάρης, επίσημος ομιλητής για την Απελευθέρωση της Πρέβεζας στην σημερινή Δοξολογία στον Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Χαραλάμπους, παρουσίασε όψεις της σημασίας της τόσο σημαντικής ιστορικής επετείου για την πόλη μας, εστιάζοντας σε κοινωνικό-πολιτικές προεκτάσεις στο σήμερα. Αξίζει να ακούσετε το ηχητικό.
Παρατίθεται η ομιλία του Κοσμά Κοψάρη για την ιστορική Απελευθέρωση της πόλης μας, που εκφωνήθηκε στον Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Χαραλάμπους στις 21-10-2021:
Είναι σημαντικό να νιώθουμε ότι αποτελούμε μέρος μιας αδιάρρηκτης συνέχειας, η οποία οδηγεί στην προοπτική και στην εξέλιξη με θετικές ανασημασιοδοτήσεις και ευοίωνους οδοδείκτες. Αυτό σήμερα μας ενώνει σε ένα σύνολο με κοινή ταυτότητα και αντίστοιχα οράματα για την πραγμάτωση των προσδοκιών μας με κοινό πλαίσιο αναφοράς την όμορφη πόλη μας.
Την απελευθέρωση της Πρέβεζας έχουμε τη χαρά να τιμούμε σήμερα, εκφράζοντας συνάμα την πεποίθηση για τον ανοιχτό ορίζοντα ενός τόπου που πασχίζει διαρκώς να ανατροφοδοτείται και να ενσωματώνει στοιχεία από τον πολιτισμό του σήμερα ως σταθερό έδαφος για περαιτέρω γόνιμη πορεία. Σε αυτή τη βάση, διανύουμε ακατάπαυστα εδώ και 109 χρόνια το δρόμο προς την ελευθερία του πνεύματος συνάλληλα με την ανεξαρτησία: 21 Οκτωβρίου του 1912-21 Οκτωβρίου του 2021, ένας αιώνας και κάτι σημαντικών ιστορικών ζυμώσεων και ανακατατάξεων με σημείο εκκίνησης και αφετηρίας την περίοδο του 1912. Αρχές του 20ου αιώνα. Έχει προηγηθεί για την Ελλάδα η ατιμωτική ήττα του 1897. Σε ολόκληρη την Ευρώπη έκδηλες είναι οι ανησυχίες για την περαιτέρω τύχη του δυτικού πολιτισμού. Διατυπώνονται, ακόμη, και ακραίες πεισιθάνατες απόψεις για την οριστική κατολίσθηση και το θάνατο του σύγχρονου κόσμου, το mal du siècle, το τέλος του αιώνα, ενώ ακριβώς εκείνη την περίοδο στερεοποιείται στο λογοτεχνικό προσκήνιο ο όρος spleen με σκοπό να υποδηλώσει την παραίτηση, τη διάλυση της ψυχικής υπόστασης και ικμάδας του ατόμου, όταν νιώθει πως δεν μπορεί να ευθυγραμμιστεί και να εναρμονιστεί με την εξωτερική πραγματικότητα.
Στηv Ελλάδα εκείνη ακριβώς την εποχή η Μεγάλη Ιδέα για ανάκτηση των αλύτρωτων εδαφών του ελληνισμού φτάνει στην τελική της φάση, ώστε να λήξει οριστικά και άδοξα δέκα χρόνια αργότερα με τη Μικρασιατική καταστροφή. Από τα μέσα του 19ου έως τις αρχές του 20ου παρουσιάζεται ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την κλασική αρχαιότητα και τη δημιουργική αφομοίωσή της στον εικοστό αιώνα, σύμφωνα με τις ιδιαίτερες ανάγκες της τρέχουσας ιδεολογικής, πολιτικής και ιστορικής συγκυρίας. Η νεοελληνική συνείδηση ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα έχει εμπεδώσει στο έπακρο την πρόσληψη της ελληνικής ιστορίας ως ένα κοινό και αδιαίρετο σώμα που ξεκινά από την αρχαία περίοδο, μετοχετεύεται στους βυζαντινούς χρόνους και συνεχίζει αδιάσπαστη στους νεότερους, σύμφωνα με την προοπτική που της εγχάραξε ο Κων/νος Παπαρρηγόπουλος.
Σε αυτό το ιστορικό πλαίσιο εντάσσεται και το 1912, που συνιστά μια πολύ σημαντική χρονιά. Τον Μάρτιο του 1912 η Σερβία και η Βουλγαρία με την έγκριση της Γερμανίας υπέγραψαν συμμαχία εναντίον της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Στη συμμαχία προστέθηκε αργότερα και το Μαυροβούνιο. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος που ήταν τότε πρωθυπουργός της Ελλάδας, θεωρώντας ότι, αν ξεσπάσει ένοπλη σύγκρουση στα Βαλκάνια χωρίς Ελληνική συμμετοχή θα χανόταν για πάντα η δυνατότητα να υλοποιηθούν οι ελληνικές εθνικές διεκδικήσεις στη Μακεδονία και τη Θράκη, υπέγραψε τον Μάιο του 1912 αμυντική συμμαχία με τη Βουλγαρία. O Βενιζέλος εμφανιζόταν περισσότερο ως οπαδός του κλασσικού αλυτρωτισμού του 19ου αιώνα και διακρινόταν για την πολιτική του οξυδέρκεια. Το 1912 τα χριστιανικά κράτη των Βαλκανίων (Ελλάδα, Σερβία, Βουλγαρία και Μαυροβούνιο) συμμάχησαν εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Η τελευταία από το 1908 με την επανάσταση του κινήματος των Νεοτούρκων κατά του Σουλτάνου Χαμίτ Β΄ είχε υπεισέλθει ήδη στο οριστικό στάδιο της τελικής της καμπής και αποσύνθεσης. Στις 30 Σεπτεμβρίου 1912 τα Βαλκανικά κράτη (Βουλγαρία, Ελλάδα, Μαυροβούνιο και Σερβία) συμμάχησαν αποστέλλοντας τελεσίγραφο στην Τουρκία για σεβασμό της αυτονομίας των εθνικών μειονοτήτων τους, που ζούσαν στο έδαφός της. Η Τουρκία απέρριψε το τελεσίγραφο που έμεινε γνωστό στην ιστορία ως «Διακοίνωση των Τεσσάρων Χριστιανικών Κρατών» κι έτσι μια βδομάδα μετά (9 Οκτωβρίου), ακριβώς την ημερομηνία που εξέπνεε η προθεσμία του τελεσίγραφου, τα δύο μέρη βρίσκονταν σε εμπόλεμη κατάσταση. Αξίζει να επισημανθεί ότι την τελευταία στιγμή η Οθωμανική Αυτοκρατορία πρότεινε στην Ελλάδα να μη συμμετάσχει στον πόλεμο με αντάλλαγμα την οριστική εκχώρηση της Κρήτης.
Ο Α΄ Βαλκανικός πόλεμος ισοδυναμούσε στην ουσία με τέσσερις διαφορετικούς πολέμους εντός της Βαλκανικής χερσονήσου. Την ημέρα της κήρυξης του πολέμου ο στρατός της Ηπείρου διέθετε οχτώ τάγματα συνολικής δύναμης 11000 αντρών περίπου. Στο διάστημα 9-12 Οκτωβρίου 1912 σημειώθηκε πλήθος πολεμικών συγκρούσεων κατά τις οποίες τα ελληνικά τμήματα κατόρθωσαν να ανακόψουν και να αποκρούσουν τις αλλεπάλληλες επιθέσεις των Τούρκων και να τους συμπτύξουν. Η ανάσχεση των τελευταίων επέτρεψε στον ελληνικό στρατό να προχωρήσει στην απελευθέρωση της Φιλιππιάδας στις 12 Οκτωβρίου του 1912. Η ευνοϊκή εξέλιξη των επιχειρήσεων στην Ήπειρο συνέβαλε καθοριστικά, ώστε να ακολουθήσει η απελευθέρωση ολόκληρης της Ηπείρου και συνεπώς της Πρέβεζας. Κατά κανόνα, τα ονόματα που ταυτίζονται με την απελευθέρωση της πόλης μας είναι ο στρατηγός Σαπουντζάκης ως διοικητής του στρατού της Ηπείρου, οι ταγματάρχες Σπηλιάδης και Δούλης που ήταν επικεφαλής των μάχιμων στρατιωτικών τμημάτων, αλλά και ο αρχηγός του σώματος των Κρητών, ο οπλαρχηγός Μάνος.
Επίσης, ειδική αναφορά αξίζει να γίνει και στον πλοίαρχο Ιωάννη Δαμιανό, διοικητή της μοίρας του Αμβρακικού, κυρίως, όμως, στον υποπλοίαρχο Νικόλαο Μακά, διοικητή των δύο κανονιοφόρων που κατάφεραν να διεισδύσουν στον Αμβρακικό κόλπο κατά τις πρώτες ώρες της 4ης Οκτωβρίου 1912. Στο σχετικό βιβλίο του Καράμπελα για την απελευθέρωση της Πρέβεζας αναφέρεται διεξοδικά η μαρτυρία του ίδιο του Μακά για την καίρια συμβολή του ναυτικού στη διασφάλιση του επισιτισμού.
Μετά την απελευθέρωση της Φιλιππιάδας, λοιπόν, θα ακολουθήσει στις 20 Οκτωβρίου του 1912, ανήμερα της γιορτής του αγίου Γερασίμου, η μάχη της Νικοπόλεως μέσα σε αντίξοες καιρικές συνθήκες. Ο Ελληνικός Στρατός περνάει το Τουρκικό φυλάκιο Φλάμπουρων, το οποίο καταλαμβάνει εύκολα και φτάνει στη Νικόπολη, 8 χιλιόμετρα από την Πρέβεζα. Εκεί υπάρχει τουρκική φρουρά. Γίνεται μάχη στην οποία θα σκοτωθεί στις 20 Οκτωβρίου 1912 ο Έλληνας εθελοντής έφεδρος ανθυπολοχαγός Κωνσταντίνος Μπάλκος. Ο αδελφός του Βασίλειος Μπάλκος διετέλεσε Δήμαρχος Πρέβεζας για τρεις θητείες. Αξίζει να επισημανθεί, επίσης, ότι στις στρατιωτικές επιχειρήσεις συμμετείχε και ο μετέπειτα βουλευτής Πρέβεζας Θεόδωρος Χαβίνης. Η 20η Οκτωβρίου, συνεπώς, αποτέλεσε μια ιδιαίτερα κρίσιμη μέρα που σφράγισε την απελευθέρωση.
Κατά τη διάρκεια της νύχτας της 20ης προς την 21η Οκτωβρίου οι πρόξενοι των ξένων δυνάμεων στην Πρέβεζα κατέστησαν σαφές στον τούρκο στρατιωτικό διοικητή ότι μετά την ήττα της τουρκικής φρουράς στην Νικόπολη δεν είχε νόημα καμία άλλη περαιτέρω αιματοχυσία. Έτσι, ο τούρκος διοικητής συμφώνησε στο να προβεί στην ειρηνική παράδοση της πόλης στους Έλληνες. Το πρωτόκολλο παράδοσης της Πρέβεζας υπογράφεται στη Νικόπολη τα ξημερώματα της 21ης Οκτωβρίου του 1912 μεταξύ του Ταγματάρχη Παναγιώτη Σπηλιάδη, του διερμηνέα της διοίκησης της πόλης της Πρέβεζας Μεχμέτ Σελαεντίν και των πρόξενων της Ρωσίας, της Αγγλίας και της Αυστροουγγαρίας. Ακολούθησε η πανηγυρική είσοδος του ελληνικού στρατού στην πόλη το μεσημέρι της 21ης Οκτωβρίου του 1912.
Σε εφημερίδες της εποχής περιγράφεται χαρακτηριστικά ότι η είσοδος του στρατού στην πόλη της Πρέβεζας έγινε δεκτή με ενθουσιασμό και συγκίνηση από τους χριστιανούς της πόλης. Τα καταστήματα έμειναν κλειστά, ενώ στον κεντρικό ναό της Πρέβεζας τελέστηκε δοξολογία, στην οποία παρέστη ολόκληρο το χριστιανικό ποίμνιο της πόλης παρουσία του Μητροπολίτη Πρεβέζης.
Ο πρώτος επετειακός πανηγυρικός για την ιστορική επέτειο της απελευθέρωσης της πόλης μας εκφωνήθηκε για πρώτη φορά το 1913 από μια πολύ σπουδαία προσωπικότητα της εκπαιδευτικής και εν γένει της τοπικής μας ιστορίας, το Χρήστο Κοντό, φιλόλογο αρχικά και αργότερα γυμνασιάρχη στο γυμνάσιο της πόλης μας. Η Πρέβεζα επίσημα θα ενταχθεί στο νεοελληνικό κράτος στις 21 Οκτωβρίου του 1912. Εκείνη την ημέρα η πόλη μας ήρθε αντιμέτωπη με το ιστορικό της πεπρωμένο. Εκείνη την ημέρα οι κάτοικοί της έθεσαν ένα νέο ιστορικό ορόσημο και οριοθέτησαν τη συνέχεια.
Τούτη την δύσκολη εποχή βίωσης της πανδημικής κρίσης δοκιμάστηκαν οι ηθικές αντοχές των ανθρώπων στο έπακρο. Η περίοδος της μάσκας ισοδυναμεί με μια φάση αναγκαστικής αποστασιοποίησης και συνάμα συνιστά ένα μεταβατικό στάδιο υπαρξιακής αναμέτρησης με τον ίδιο μας τον εαυτό. Καταγγέλλοντας αλληγορικά τις φρικαλεότητες του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου, ο Καμύ στην πανούκλα περιέγραφε προφητικά μια ανάλογα δυστοπική κατάσταση. Έρχεται η νόσος, οι άνθρωποι απομονώνονται, αρρωσταίνουν, χάνονται, η νόσος φεύγει ξαφνικά, μα τίθεται το ερώτημα από τον συγγραφέα τι απομένει από αυτή την τεράστια περιπέτεια στις ψυχές των ανθρώπων;
Μήπως εκείνο που μάς διοχετεύεται αποτελεί το ουσιαστικότερο μήνυμα όλων των εποχών; Δηλαδή, να προσπαθήσουμε, αν δεν μπορούμε να γίνουμε περισσότερο ανθρώπινοι, τουλάχιστον να παραμείνουμε ανθρώπινοι όσο δύσκαμπτη και αν είναι ενίοτε η καθημερινότητά μας. Αυτή την κεντρική ιδέα της σημερινής μου ομιλίας μεταβιβάζω στους αγαπητούς μου μαθητές και εν γένει στους συμπολίτες μου ως συνάλληλα την μέγιστη παρακαταθήκη της ουσίας της επετειακής αυτής μέρας στους δέκτες που την δεξιώνονται. Χαίρομαι πραγματικά που ο πολιτισμός της πόλης μας αντιστέκεται στις δυσχέρειες του παρόντος, διαμορφώνοντας πυλώνες πνευματικής ανάτασης. Πρεβεζάνοι καλλιτέχνες, λογοτέχνες, ιστορικοί, επιστήμονες αποτυπώνουν την ελλείπουσα ιδεατότητα ως απαράμιλλη έκφραση και έκφανση μιας αιώνιας Πρέβεζας που πολλά έχει ακόμα να μάς δώσει αλλά και να της δώσουμε, από τη στιγμή που καθένας μας από την δική του οπτική θα αποθέσει το δικό του λιθαράκι, που θα μεταρσιωθεί από τους εγχάρακτους ιστορικούς δείκτες σε ύψιστη διατρανωμένη αξία ζωής στον χρόνο που φεύγει αλλά ποτέ δεν σβήνει, σάς ευχαριστώ από καρδιάς.