Γράφει ο Χρήστος Τσούτσης
Η δική μας τοπική ιστορία… Στο Ζάλογγο…
Το Ζάλογγο είναι ένα από τα πιο ιστορικά όρη της Ελλάδας. Βρίσκεται βόρεια της Πρέβεζας. Το μνημείο των ηρωικών Σουλιωτισσών δεσπόζει μεταξύ των χωριών Καμαρίνας και Κρυοπηγής Πρεβέζης.
Το Ζάλογγο ανήκει στην οροσειρά των Κασωπαίων ορέων της Ηπείρου…
Μετά τη συνθήκη που είχε συνάψει ο Αλή Πασάς με τους Σουλιώτες στις 12 Δεκεμβρίου τους 1803, οι κάτοικοι του Σουλίου έπρεπε να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους. Έτσι φεύγοντας αυτοί χωρίστηκαν σε δύο ομάδες από τις οποίες η μεν μία με τις φάρες των Δαγκλή, Δράκου, Ζορμπά, Τζαβέλλα, Πανομάρα κ.ά. κατευθύνθηκε προς την Πάργα, ενώ η άλλη με τις φάρες των Κουτσονίκα, Μαλάμου, Μπότσαρη κ.ά. προς το Ζάλογγο. Τότε ο Αλής αθετώντας το λόγο του και τη συνθήκη διέταξε την καταδίωξη και την εξόντωση των Σουλιωτών.
Από τις δύο ομάδες, η δεύτερη δεν κατόρθωσε να διαφύγει τον όλεθρο. Οι αποτελούμενοι την δεύτερη ομάδα είχαν φθάσει στο Ζάλογγο, που απείχε από το Σούλι περί τις οκτώ ώρες, όπου και το τότε ομώνυμο χωριό με δέκα περίπου οικίες. Στη συνέχεια για περισσότερη ασφάλεια ανέβηκαν στη κορυφή όπου βρίσκεται και η ομώνυμη Μονή του Ζαλόγγου.
Στις 16 Δεκεμβρίου όταν έφθασε στους πρόποδες του Ζαλόγγου το πολυάριθμο ασκέρι του Αλή Πασά υπό τον Αλβανό διοικητή Μπεκήρ Τζιγαδώρο οι Σουλιώτες μαζί με τις γυναίκες και τα παιδιά τους οχυρώθηκαν μέσα στη Μονή απ΄ όπου και απέκρουσαν στις 16 και 17 του μήνα τις εφόδους του ασκεριού. Την επομένη όμως στις 18 Δεκεμβρίου ο μεν Κουτσονίκας και οι σύντροφοι του παραδόθηκαν και συνθηκολόγησαν , ενώ 53 γυναίκες με τα παιδιά τους και 13 άνδρες κατέφυγαν σε παρακείμενο βράχο, καλούμενος σήμερα “Στεφάνι”.
Αντίθετα άλλοι, περίπου 147, υπό τον Κίτσο Μπότσαρη κατάφεραν με έφοδο να διασωθούν. Οι δε Αλβανοί όταν έφθασαν στη Μονή και την κατέλαβαν αιχμαλώτισαν και όλους όσοι βρίσκονταν εκεί προκαλώντας φθορές στο χριστιανικό ναό.
Τότε 63 γυναίκες που είχαν καταφύγει στο βράχο προτίμησαν αντί της ατιμίας και της αιχμαλωσίας να ρίξουν τα τέκνα τους στο γκρεμό και στη συνέχεια να ακολουθήσουν και οι ίδιες, και μάλιστα χορεύοντας. Η πράξη των γυναικών μόνο ως ηρωική μπορεί να χαρακτηριστεί , καθώς αποφασισμένες οι Σουλιώτισσες διαλέγουν με την χειραφετητική ενέργεια της πτώσης τον θάνατο παρά την ατίμωση, την βιαιότητα , τον ευτελισμό . Ο δρόμος προς το Ζάλογγο μόνο άγνωστος δεν ήταν για τους Σουλιώτες εκείνη την περίοδο γιατί δια μέσου των συγκεκριμένων μονοπατιών και των συγκεκριμένων βουνών , οι κάτοικοι του Σουλίου έβρισκαν πρόσβαση στη θάλασσα του Ιουνίου και πιο συγκεκριμένα στα παράλια της σημερινής περιοχής των Ριζών.
Από που ξεκινάει όμως σήμερα η αλλοίωση των ιστορικών γεγονότων; Μα προφανώς από το γεγονός του τραγουδιού που φημολογείται ότι χόρευαν και τραγουδούσαν οι Σουλιώτισσες καθώς έπεφταν από το Βράχο.
1) Το γνωστό πλέον δημοτικό τραγούδι ”Έχε γεια καημένε κόσμε” χρονολογείται περίπου το 1900 δηλαδή πολύ αργότερα από το ιστορικό γεγονός της πτώσης.
2)Το τραγούδι πρώτα ακούγεται στα ”Ρωμιά” (ελληνικά). Κυρίαρχη γλώσσα των κατοίκων του Σουλίου ήταν τα Αρβανίτικα. Προφανώς μιλάμε για έναν μύθο επομένως όσο αναφορά το συγκεκριμένο δημοτικό τραγούδι.
Αυτό όμως δεν σημαίνει και κάτι αρνητικό απαραίτητα. Ίσα- ίσα όταν σε μια περίοδο μεγάλου αναλφαβητισμού, όπου ήταν δύσκολο ιστορικά γεγονότα να διαβάζονται από απλό κόσμο και τα βιβλία ήταν έτσι και αλλιώς ελάχιστα, αυτά τα τραγούδια διέσωσαν μαζί με ιστορίες μεγαλύτερων τα πραγματικά ιστορικά γεγονότα.
Έτσι μπορούμε να πούμε ότι αν και το τραγούδι δεν ακούστηκε ποτέ από τις ηρωικές γυναίκες του Σουλίου , λειτούργησε με τα χρόνια ως ”ιμάντας” διάσωσης του πραγματικού ιστορικού γεγονότος προς τις νεότερες γενιές.